WITAMINY w leczeniu trądziku

WITAMINY W KURACJI TRĄDZIKU

DOSTĘPNE BEZ RECEPTY

Opublikowano: 2013-09-30

TAGI: WIT.A, Beta-karoten, WIT.B2, WIT.B6, WIT.B7, WIT.B-compositum, WIT.C, WIT.E, SOLGAR

WPROWADZENIE w świat witamin, minerałów i ziół

W nawiązaniu do sygnałów, które już do mnie docierają od na razie nielicznego grona moich czytelników uzupełniam ten rozdział o krótki tym razem wstęp (mam przynajmniej taką nadzieję, że nie będę musiał również tutaj instalować "przycisku ratunkowego", który poznacie już w kolejnym rozdziale ⇨). Opinie po przeczytaniu pierwszych rozdziałów są takie, że podszedłem do tematu "encyklopedycznie" ⇨ hasła, regułki, definicje, jednym słowem dla przeciętnego czytelnika NUDA. I zgadzam się z tym w 100%. Poprzednie rozdziały musiały się znaleźć w tym opracowaniu i uwierzcie mi, że też trudno mi było przez nie przebrnąć, ale niestety musiałem przedstawić stosowane obecnie schematy leczenia i to jakie jest podejście do tematu trądziku prezentowane przez tzw. medycynę akademicką. Poprzednia część to leczenie ⇨ jeżeli leczenie to mamy do czynienia z chorobą ⇨ choroba to nic przyjemnego, bo zazwyczaj niesie za sobą ból, cierpienie, dyskomfort, więc często trudno jest o niej mówić w sposób lekki i przyjemny. Trądzik jest chorobą i tym którzy na niego chorują, jak wspominałem we wstępie nie kojarzy się z niczym radosnym i przyjemnym (dlatego też stał się pierwszym z tematów serii IntymnyProblem). Ten rozdział rozpoczyna drugą część, która jak na pewno zauważycie będzie przedstawiona w znacznie bardziej przystępnej formie. Witaminy, minerały oraz zioła to składniki naszego codziennego życia, coś co przyjmujemy z pożywieniem i coś co z sprawia, że nasz organizm ma funkcjonować w sposób prawidłowy. Zamykamy spojrzenie na trądzik jako chorobę i próbujemy spojrzeć na niego od strony chwilowego (prawda jest taka, że w większości przypadków trwa on co najwyżej kilka lat) zaburzenia równowagi organizmu. Leki miały zwalczać chorobę (a tak ściślej to dokuczliwe objawy), natomiast właściwa suplementacja składników witaminowych, mineralnych oraz pochodzenia roślinnego ma przywrócić nam zdrowie. No samo słowo "ZDROWIE" brzmi już od razu lepiej, nawet jeżeli mówimy o jego okresowym osłabieniu. Więc z tym już znacznie bardziej radosnym nastawieniem przystępuję do zbierania materiałów do kolejnej, bardziej radosnej i CIEKAWSZEJ części.

Myślę, że dosyć umiejętnie wybrnąłem z posądzeń o przynudzanie i wyłgałem się od przerabiania pierwszych rozdziałów ツ. Mam nadzieję, że kupiliście moją wersję i zobaczycie co dla Was przygotowałem w tych kolejnych rozdziałach ⇨ moim zdaniem znacznie ciekawszych. Bardzo dziękuję za opinie, bo nawet jeżeli nie są "przepełnione zachwytem" to zawsze pozwalają inaczej spojrzeć na omawiane zagadnienia. Zachęcam do zamieszczania komentarzy ⇨ może nawet bardziej tych krytycznych, bo właśnie one pozwalają zaobserwować pewne niedociągnięcia, a nie popaść w samozachwyt. "Przycisku ratunkowego" nie zamieszczam ⇨ poznacie go w następnym rozdziale.

Pierwszą z omówionych przeze mnie witamin była NIACYNA (witamina PP). Jej opis znalazł się w ⇦ poprzednim rozdziale, ponieważ w czystej postaci występuje ona w dawkach: 50 i 200mg, które to dostępne są z przepisu lekarza. Niacyna w mniejszych dawkach wchodzi w skład wielu preparatów złożonych, którymi zajmę się w kolejnych wpisach.

Kolejnymi witaminami istotnymi dla prawidłowego funkcjonowania skóry i wspomagającymi kurację trądziku są:

WITAMINA A (retinol)

Jest to rozpuszczalna w tłuszczach witamina niezbędna do wzrostu organizmu i prawidłowego rozwoju tkanki nabłonkowej skóry oraz błony śluzowej. Jej pochodnymi są opisane w ⇦ poprzednim rozdziale leki na receptę RETINOIDY. Jest przeciwutleniaczem chroniącym komórki przed wolnymi rodnikami. Wywiera istotny wpływ na metabolizm białek, węglowodanów i hormonów steroidowych. Niedobory witaminy A manifestują się występowaniem chorób, w przebiegu których następuje nadmierne rogowacenie i złuszczanie naskórka (m.in. łojotok oraz bohater naszego bloga TRĄDZIK).

UWAGA: Należy przestrzegać zaleconego dawkowania, ponieważ hiperwitaminoza (przedawkowanie) może powodować wiele nieprzyjemnych efektów ubocznych np. suchość i świąd skóry, stany depresyjne, wypadanie włosów, zaburzenia pracy wątroby i śledziony, odwapnienie kości, a stosowana w ciąży w dużych dawkach może być toksyczna dla płodu ⇦ Patrz efekty uboczne po retinoidach. Witamina A ze względu na swój mechanizm działania może wchodzić w interakcje z lekami z grupy retinoidów, które powodują wzrost stężenia tej witaminy w ustroju. Zwiększony jej poziom może wywołać wspomniane wyżej toksyczne działanie oraz wystąpienie związanych z nim efektów ubocznych.

STOSOWANIE: dorośli - dawka od 12 000 do 100 000 jednostek na dobę, dzieci (powyżej 4 roku życia) - dawka od 12 000 do 24 000 jednostek na dobę

KAROTENOIDY

Najlepiej przyswajalną formą witaminy A są występujące naturalnie w owocach, warzywach i algach morskich karotenoidy. Należą do nich: beta-karoten (największa aktywność), alfa-karoten, kryptoksantyna, zeaksantyna, luteina i likopen. Zeaksantyna i luteina są popularnymi składnikami preparatów na oczy. Nie wspomniałem wyżej więc uzupełniam w tym miejscu - witamina A bierze udział w syntezie barwnika bardzo istotnego w procesie widzenia zmierzchowego (dla przebiegu zmian skórnych działanie nieistotne, ale jest to jedna z ważniejszych funkcji tej witaminy, więc nie wypada pominąć tej informacji). Karotenoidy są prowitaminami, tzn. że w organizmie przekształcane są do czynnego związku, którym jest właśnie witamina A. W procesie tym biorą udział hormony tarczycy, białka, witamina C (o której za chwilę) oraz CYNK - minerał istotny w terapii trądziku, wspomniany wcześniej jako składnik preparatu Zineryt omówionego ⇦ w rozdziale poświęconym lekom na receptę do stosowania zewnętrznego. Szczegółowe informacje o cynku znajdziesz poniżej, w części poświęconej składnikom mineralnym. Jeżeli taka przemiana w organizmie przebiegnie prawidłowo (tzn. nie ma niedoborów substancji potrzebnych do jej przeprowadzenia) zyskujemy wtedy związek o aktywności równoważnej z witaminą A, a co ważne pozbawiony charakterystycznych dla niej działań niepożądanych. Karotenoidy wykazują ponadto bardzo korzystny wpływ na układ odpornościowy, co ma istotne znaczenie w przebiegu różnego rodzaju infekcji. Nawet w przypadku trądziku, gdzie mamy do czynienia z nadkażeniem bakteryjnym, silny układ odpornościowy to podstawa skutecznej walki z chorobą. Jeżeli chodzi o preparaty bardzo istotna jest również postać w jakiej występuje. Naturalny beta-karoten od syntetycznego różni się znacznie aktywnością antyutleniającą.

STOSOWANIE: Zalecana dawka dobowa to od 5 do 7mg naturalnego beta-karotenu. Kuracja powinna trwać co najmniej 2 miesiące.

Przy dłuższym stosowaniu nadmiar beta-karotenu odkłada się w tkance tłuszczowej oraz w skórze, co powoduje wystąpienie pomarańczowego zabarwienia. Jak wpadnie Wam kiedyś w ręce biografia Steva Jobsa (na pewno zapamiętacie to "wpadnięcie" bo liczy sobie ona ok. 700 stroniczek) znajdziecie informację, iż jako zagorzały zwolennik diet owocowo-warzywnych, Jobs miał okres w swoim życiu, podczas którego przez kilka tygodni żywił się wyłącznie marchewkami (bogatymi w beta-karoten) i kolor jego skóry w tym czasie potwierdzał powyższe stwierdzenie. Lubił jednak również jabłka dlatego dzisiaj korzystamy z szerokiej gamy urządzeń o mało kojarzącej się z przemysłem informatycznym nazwie Apple (niewiele brakowało, a mogłyby się nazywać Carrot ツ - to takie moje osobiste przemyślenia). Jak ktoś ma trochę czasu i chęci, żeby dowiedzieć się o eksperymentach Jobsa z "innymi" substancjami odsyłam do lektury jego biografii autorstwa Waltera Isaacsona. I znowu Jobs mnie czymś zaskoczył (poza marchewkami, jabłkami i LSD). Bogatą kolekcję książek o nim znalazłem w księgarni, której hasłem przewodnim jest: "Zmieniamy świat na bardziej chrześcijański". Uwierzcie mi, że Jobs był bardzo daleki od idei chrześcijaństwa, stąd moje zdziwienie. No ale nie zdradzam więcej sekretów. Kupcie sobie, pożyczcie, albo kupcie komuś w prezencie i pożyczcie, w każdym razie przeczytajcie jak powstała "firma owocowa", w której akcje zainwestował Forest Gump.

O warzywach i owocach ツ więcej w dalszych opracowaniach dotyczących wpływu diety na trądzik, a teraz wracam do tematyki tego rozdziału, a mianowicie do kolejnych WITAMIN.

Czas na:

WITAMINY GRUPY B

WITAMINA B2

Witamina B2 (ryboflawina) odgrywa istotną rolę w syntezie wielu ważnych enzymów. Bierze udział w procesach odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie skóry, naskórka oraz błon śluzowych. Często niedobory manifestują się wystąpieniem zmian łojotokowych oraz innych uciążliwych dolegliwości takich jak: świąd, pęknięcia, zajady, pleśniawki, czy stan zapalny. Ryboflawina odpowiedzialna jest także za metabolizm węglowodanów i białek, a także za produkcję wielu ważnych aminokwasów oraz kwasów tłuszczowych.

STOSOWANIE: dorośli - dawka profilaktyczna: 1-3 razy dziennie po 3 mg, dawka lecznicza: 3-5 razy dziennie po 9-30 mg

UWAGA: ryboflawina powoduje żółte zabarwienie moczu.

WITAMINA B3

Tą witaminę już poznaliście, więc już nie będę się o niej rozpisywał. Moi uważni czytelnicy pewnie od razu zareagują: "Jak to, ani słowem nie wspomniał o witaminie B3!" No tak może faktycznie o B3 to nie wspomniałem, ale o PP to już na pewno, a tak się składa, że to ta sama witamina. Denerwujące to wymyślanie synonimów i na pewno nikomu życia nie ułatwia. Tak więc witamina B3 = witamina PP = niacyna = nikotynamid, a przynajmniej tak się przyjęło, bo jak się tak troszkę dokładniej poszuka to dowiemy się, że niacyna to kwas nikotynowy, a nikotynamid to amid kwasu nikotynowego - i tak jeden z moich znaków równości jest delikatnie rzecz ujmując nie na miejscu. Jednak tak się przyjęło, więc znak równości zostawiam. Mam nadzieję, że przebrniecie przez ten męczący fragment i będziecie czytać dalej. Już kończę dywagacje na temat nomenklatury farmakologicznej, które u osób szukających skutecznej metody leczenia trądziku mogą wywołać tylko i wyłącznie reakcję stresową, która jak już na pewno słyszeliście na pewno nie poprawi stanu Waszej skóry (ale na stres tzn. na omówienie problemu, a nie jego wywołanie jeszcze przyjdzie czas ツ).

WITAMINA B6

Witamina B6 (pirydoksyna)jest bardzo istotnym koenzymem biorącym udział w przemianach metabolicznych: węglowodanów, kwasów tłuszczowych, aminokwasów, neuroprzekaźników, a także hormonów. Jak wspominałem w ⇦ poprzednim rozdziale hormony odgrywają kluczową rolę w przebiegu trądziku. Pirydoksyna normalizuje poziom estrogenów, co ma istotne znaczenie głównie w przypadku ich wahań w zespole napięcia przedmiesiączkowego, w którego przebiegu dochodzi do wystąpienia stanów depresyjnych, rozdrażnienia oraz trądzikowych zmian skórnych. Suplementacja witaminy B6 w tym okresie przynosi znaczącą poprawę zarówno samopoczucia jak i kondycji skóry. Korzystnie wpływa również na funkcjonowanie układu odpornościowego.

WITAMINA H

Już tym razem nie będę przynudzał, jak przy PP. Witamina H, to inaczej biotyna, a jej numerek w gamie witamin B to szczęśliwa 7. Bardzo korzystnie wpływa ona na stan włosów, skóry i paznokci. Jej niedobór powiązano z występowaniem łojotokowego zapalenia skóry głowy oraz z łamliwością paznokci. Ponadto biotyna ma wpływ na prawidłowy poziom cukru we krwi, co ma duże znaczenie w przypadku różnego rodzaju zakażeń bakteryjnych, które znacznie trudniej leczy się w przypadku podwyższonego stężenia glukozy, która stanowi doskonałą, łatwo przyswajalną pożywkę. Przy udziale witaminy H glukoza przekształcana jest w energię.

WITAMINA B compositum

Zestaw witamin z grupy B często stosuje się w połączeniach kompleksowych. Preparaty z serii B compositum (kompleks) zawierają w swoim składzie witaminy: B1, B2, B6 oraz PP (lub jak kto woli B3 - ładniej będzie wyglądało w rządku). Poza różnego rodzaju zaburzeniami neurologicznymi, krążeniowymi, czy trawiennymi jak wynika z powyższego opisu poszczególnych witamin, ich wpływ na prawidłowe funkcjonowanie skóry jest niezaprzeczalny, dlatego też trądzik jest również schorzeniem w przebiegu, którego warto zastosować suplementację witamin grupy B.

Polecam przedstawioną na zdjęciu obok witaminę B-kompleks firmy SOLGAR. Jak zauważyliście już powyżej przy naturalnym beta-karotenie też pojawiło się charakterystyczne dla firmy SOLGAR opakowanie. Chętnie polecam preparaty tej firmy, bo są naprawdę wysokiej jakości. Co prawda w porównaniu z innymi producentami wydają się być dosyć drogie, ale jest to pozorne, ponieważ, gdy weźmiemy pod uwagę dawki i wysoką przyswajalność okazuje się, że równoważna kuracja "tańszym" odpowiednikiem często jest znacznie droższa. Jeszcze niejednokrotnie będę Was odsyłał do szerokiej gamy preparatów tej firmy (witamin, minerałów i suplementów). Polecam również zaglądnąć na świetnie opracowaną stronę internetową SOLGARA ⇨, gdzie w zakładce WIEDZA → LEKSYKON można znaleźć opisy wszystkich zarejestrowanych w Polsce preparatów. Linkowania zdjęć i nazw preparatów przekierują Was do porównywarki CENEO, gdzie można łatwo sprawdzić cenę i dostępność poszczególnych preparatów. Co prawda SOLGAR dba o to, aby jego produkty wszędzie kosztowały tyle samo (inwestuje w jakość oraz w akcje edukacyjne) i konsekwentnie zrywa umowy handlowe z kontrahentami zaniżającymi ceny (sprzeciwia się nieuczciwym walkom cenowym). Ale jak sami zobaczycie przeglądając produkty na CENEO, z tą jednolitością ceny jest różnie. Nawet przed niespełna kwadransem miałem pacjentkę, która poinformowała mnie, iż jeden z droższych preparatów (cena niektórych przekracza 200 zł) kupuje 20 zł taniej, niż cena detaliczna ustalona przez SOLGARA. Piszę o tym bo to naprawdę fenomen, z którym nie spotkałem się w przypadku żadnej innej firmy farmaceutycznej. Prawda jest taka, że większość koncernów inwestuje grube pieniądze w reklamę i promocję, zależy im na masowej sprzedaży, jednak gdy poniesie się duże koszty marketingowe trzeba wtedy na czymś oszczędzić. No i tak to zazwyczaj bywa, że najczęściej odbywa się to kosztem składu i jakości preparatu. Także naprawdę polecam firmy (jeszcze kilka innych na pewno polecę), którym bardziej zależy na przyswajalności produktu, niż ilości sprzedanych opakowań. Krótko też wyjaśnię skąd bierze się ta różnica w cenie. Jeżeli zerkniecie np. na skład opisanej wyżej WITAMINY B-KOMPLEKS zobaczycie, że w preparacie SOLGARA, poza podstawowymi witaminami grupy B, które zawiera zwykła B-compositum, za którą płacimy ok. 4 zł, jest jeszcze kilka innych składników takich jak: witamina B12 (preparaty z witaminą B12 to już nie 4 a ok. 20 zł), biotynę, cholinę, kwas foliowy oraz inozytol. A gdy dodamy jeszcze do tego znacznie lepszą przyswajalność to otrzymujemy cenę preparatu SOLGARA. W którymś z kolejnych rozdziałów opiszę taki dosyć spektakularny przykład z udziałem jednego z suplementów SOLGARA (który również może być stosowany w przebiegu trądziku), gdzie widoczne efekty osiągają pacjenci już po tygodniu stosowania, co naprawdę bardzo rzadko udaje się osiągnąć stosując preparaty innych firm. Dobra o tajemniczym preparacie napiszę przy okazji kończę już z wychwalaniem SOLGARA (bo jak wspomniałem nie inwestują w marketing, więc i ja nie będę miał z tego żadnych wymiernych korzyści ツ). Trochę się rozpisałem, ale jak wspomniałem działania godne podziwu, więc dzielę się moim podziwem z Wami. SOLGAR prężnie działa również na Facebooku, więc zachęcam do polubienia zarówno ich profilu, jak i szerokiej gamy preparatów.

Jak dalej będę tak rozwijał wątki poboczne to nie dobrnę do końca tego rozdziału (a i tak ze względu na objętość postanowiłem osobny rozdział poświęcić minerałom ツ).
Życzcie mi powodzenia!

Czas na znaną wszystkim:

WITAMINĘ C (kwas askorbinowy)

Najbardziej popularna, stosowana przez wszystkich od niemowlaka po emeryta (słowo emeryt w obecnej sytuacji nabrało innego wymiaru, ze względu na nowy wiek emerytalny może być synonimem bardzo, bardzo, bardzo... późnej starości). Kwas askorbinowy posiada bardzo szeroki wachlarz zastosowań. Posiada silne właściwości antyutleniające (podobnie jak omówiona wyżej witamina A ↑ wymiata toksyczne wolne rodniki) oraz wspomagające układ odpornościowy (jak beta-karoten), a także szereg działań wspomagających pracę układu sercowo-naczyniowego - wzmacniania naczynia obwodowe, a ponieważ wykazuje również działanie przeciwwirusowe i przeciwzapalne (obniża poziom mediatora stanu zapalnego - histaminy) jest chętnie stosowana w profilaktyce oraz terapii przeziębień i grypy (stąd wynika jej największa popularność). W terapii chorób skóry, co najbardziej nas interesuje, z racji omawianego tematu stosowana ze względu na działanie: wspomagające gojenie ran, zapobiegające owrzodzeniom oraz ogólne wzmocnienie kondycji skóry. Poprawa stanu skóry odbywa się głównie dzięki wspomaganiu przez witaminę C syntezy kolagenu oraz wielu enzymów i hormonów, które decydują o prawidłowej budowie tkanki łącznej. Przy udziale kwasu askorbinowego utleniona (nieaktywna) postać witaminy E (o niej więcej znajdziesz poniżej ↓) zostaje z powrotem przekształcona w postać czynną. Wszystkie te witaminy: A, C oraz E wpływają na wzrost stężenia glutationu, który wykazuje silne właściwości odtruwające (o samym glutationie na pewno jeszcze przeczytacie w kolejnych wpisach). Suplementacja witaminy C chroni więc komórki przed czynnikami toksycznymi oraz wpływa na zachowanie ich prawidłowej budowy i funkcji. Tak jak w przypadku beta-karotenu, tak i w przypadku kwasu askorbinowego bardzo istotny jest sposób pozyskiwania substancji. Witamina C występuje zarówno jako substancja syntetyczna (czysty kwas askorbinowy) oraz w postaci naturalnej.
I w tym miejscu znowu polecę preparat Solgara ⇨ Ester C Plus. Preparat jest kompleksem zawierającym:

♦ postać aktywnych metabolitów witaminy C buforowanych wapniem dzięki któremu ich pH nie jest kwaśne jak w przypadku kwasu askorbinowego, dlatego są bezpieczne dla przewodu pokarmowego i nerek, a ich aktywność jest znacznie większa od formy kwasowej1000mg witaminy C w postaci estrowej,

♦ biflawonoidy cytrusowe,

♦ dziką różę oraz

♦ acerolę.

I znowu skład oraz innowacyjna postać decydują o tym dlaczego CENA preparatu jest znacznie wyższa od tej, z którą kojarzymy syntetyczną postać, którą często kupujemy w okresie przeziębień. Jeżeli interesuje Was szczegółowy opis preparatu odsyłam na stronę SOLGARA ⇨.

Innymi preparatemi zawierającymi naturalny kwas ascorbinowy jest seria produktów firmy CaliVita (kolejna warta polecenia firma specjalizująca się w naturalnych suplementach): CaliVita C Plus Flavonoids, CaliVita Witamina C-500 oraz NOWOŚĆ → CaliVita C-1000 Plus. Jak widzicie staram się znaleźć coś jeszcze poza Solgarem, nie chcę żebyście myśleli, że tylko dzięki Solgarowi możecie wyleczyć swój trądzik.

No i dobrnąłem do ostatniej w tym opracowaniu witaminy, którą jest:

WITAMINA E (tokoferol)

Niech już ten rozdział poświęcony będzie do końca preparatom firmy Solgar (w kolejnych postaram się już nie być tak monotematycznym, co nie znaczy oczywiście, że już więcej o nich nie wspomnę). Na zdjęciu znowu znana Wam już doskonale buteleczka ze złotą etykietą, a poniżej krótki hymn pochwalny.
Tak więc - do hymnu!

Solgar w swoim preparacie witamina E zawarł znowu kompleks naturalnych tokoferoli, które w porównaniu z formą syntetyczną oznaczaną przedrostkiem DL wykazują znacznie silniejszą aktywność i większą przyswajalność. Jeżeli chodzi już o sam profil działania witaminy E to w przypadku chorób skórnych wykazuje ona bardzo korzystny efekt. Jako silny antyutleniacz (o czym wspomniałem już przy omawianiu poprzednich antyutleniaczy: A i C) chroni komórki przed wolnymi rodnikami, wpływa na prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych (niezaburzony dopływ krwi do tkanek → odprowadzenie metabolitów → aktywność przeciwzapalna), a także na układ odpornościowy (już pisałem wcześniej dlaczego jest to tak istotne). Tokoferol bierze udział w przemianach metabolicznych tłuszczy oraz cholesterolu. Tłuszcze chroni przed utlenianiem, a w przypadku cholesterolu wpływa na zachowanie prawidłowego stosunku frakcji tzw. zły cholesterolLDL ↓ , do tzw. dobry cholesterolHDL ↑ → zapobiega to tworzeniu się złogów cholesterolowych w naczyniach i ich drożność zostaje zachowana. Bardzo korzystne efekty daje suplementacja w przebiegu takich schorzeń skórnych jak: owrzodzenia, łojotokowe zapalenie skóry i TRĄDZIK, w kuracji którego zaleca się podawanie witaminy E łącznie z SELENEM, o którym szerzej w kolejnym rozdziale poświęconym minerałom, do przeczytania, którego zapraszam już w tym miejscu, ponieważ kończę rozdział poświęcony witaminom stosowanym w kuracji trądziku.

Podsumowując ten rozdział warto zauważyć, iż najistotniejsze efekty uzyskiwane dzięki zastosowaniu omówionych witamin to:

♦ ochrona komórek przed toksycznymi substancjami (odtruwanie organizmu)

♦ wpływ na prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych (ukrwienie)

♦ działanie przeciwzapalne

♦ mobilizowanie do działania układu odpornościowego

♦ wpływ na przemiany metaboliczne (węglowodany, tłuszcze, hormony, enzymy)

Kolejny rozdział to:

Składniki mineralne stosowane w kuracji trądziku.